Avrupa Parlamentosu, “medya bağımsızlığının güçlendirilmesi ve gazetecilerin korunmasını” amaçlayan Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası’nı kabul etti.
Yasa, gazetecilerin kaynağını açıklamaya zorlanmasını, casus yazılımlarla medya çalışanlarının hedef alınmasını ve editoryal bağımsızlığa her türlü müdahaleyi yasaklıyor.
Avrupa Birliği (AB) Konseyi tarafından hazırlanan ve Haziran ayında AB ülkelerinin büyükelçileri tarafından kabul edilen yeni düzenleme, Salı günü Avrupa Parlamentosu’nda (AP) oylandı.
Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası, 102’ye karşı 448 oyla kabul edildi. 75 üye de çekimser kaldı.
Medya Özgürlüğü Yasası’na neden gerek duyuldu?
Avrupa Komisyonu ve Medya Çoğulculuk İzleme Örgütü tarafından hazırlanan raporlar, son yıllarda birlik içinde “medyanın siyasallaşması, medya mülkiyetinin şeffaflığı ve medya düzenleyicilerinin bağımsızlığı” konusunda kaygı verici gelişmeler yaşandığını ortaya koydu.
Özellikle başta Macaristan ve Polonya olmak üzere bazı AB ülkelerinde medyaya yönelik olumsuzlukların gündeme gelmesi üzerine, Brüksel yönetimi, AB Temel Haklar Şartı’nda ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) koruma altına alınan medya özgürlüğü ve çoğulculuk konusunda harekete geçti.
Başta Rusya olmak üzere, bazı yabancı ülkelerin AB içindeki medya kuruluşları aracılığıyla, Avrupa’daki seçimleri etkileme girişimine ilişkin iddiaların da, yasanın hazırlanmasında etkili olduğu belirtiliyor.
AB’nin yürütme organı olan Avrupa Komisyonu, 16 Eylül 2022’de Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası (EMFA) önerisini kamuoyuna açıkladı.
Tasarı, AB üyesi ülkelerin komisyon nezdindeki büyükelçiler tarafından 21 Haziran’da kabul edildi.
Yeni düzenleme neleri içeriyor?
AP’de kabul edilen AB Medya Özgürlüğü Yasası, basın özgürlüğüne ve sektörün yaşayabilirliğine yönelik artan tehditlere karşı, AB medyasının şeffaflığını ve bağımsızlığını güçlendirmeyi öngörüyor.
Yasa, ana hatlarıyla 4 önemli başlıktan oluşuyor:
AB üyesi ülkelerde, medyanın her müdahaleye karşı korunması: Yasa, medya kuruluşlarının editoryal kararlarına her türlü müdahaleyi yasaklıyor ve üye ülkeleri, bu konuda medyayı korumakla yükümlü kılıyor.
Gazetecilere karşı casus yazılım kullanımının yasaklanması: Düzenleme ile gazetecilerin kaynaklarını açıklamaya zorlanamayacağı vurgulanıyor. Gazetecilerin cihazlarındaki şifreli içeriğe erişim sağlamak veya casus yazılımlarla hedeflemek gibi dış baskıların gazetecilere uygulanmasını yasaklanıyor. Casus yazılımın yalnızca “son çare önlemi” olarak, duruma göre ve bağımsız bir adli makam tarafından terör veya insan kaçakçılığı gibi ciddi bir suçun soruşturulması yönünde talimat verilmesi halinde kullanılabileceği belirtiliyor.
Tüm medya organlarının mülkiyet ve fon konusunda şeffaf olması: Yasa, medya bağımsızlığı kapsamında, tüm medya kuruluşlarının, sahiplik yapıları hakkında bilgi yayınlamasını zorunlu hale getiriyor. İnternet siteleri ve arama motorları da dahil olmak üzere medyanın devlet yardımı, devlet kuruluşlarından aldıkları reklamlar ile yerli ve yabancı fonlardan elde ettikleri destek hakkında bilgi vermesi gerekiyor.
Kamu reklamlarının adil şekilde dağıtılması: Medya kuruluşlarının devlet reklamlarına bağımlı kalmasını önlemek için, tek bir medya sağlayıcısına, internet platformuna veya bir arama motoruna tahsis edilen kamu reklamlarına, belirli bir AB ülkesinde tahsis edilen toplam reklam bütçesinin yüzde 15’i oranında bir üst sınır getirilecek. Üye ülkeler, kamu medyasının çok yıllı bütçeler yoluyla tahsis edilen yeterli, sürdürülebilir ve öngörülebilir fonlara sahip olmasını sağlamakla yükümlü olacak.
Medya özgürlüğü nasıl takip edilecek?
Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası kapsamında, AB bünyesinde bir Avrupa Medya Hizmetleri Kurulu oluşturulacak.
Avrupa Komisyonu’dan yasal ve işlevsel olarak bağımsız olması öngörülen kurula, medya sektörünü ve sivil toplumu temsil eden bağımsız uzmanlar grubu tarafından tavsiyelerde bulunulacak.
AP Raportörü Sabine Verheyen, dünya çapında ve Avrupa’da basın özgürlüğünün endişe verici durumuna göz yumulmaması gerektiğini vurgulayarak, şöyle konuştu:
“Medya sadece herhangi bir iş değildir. Ekonomik boyutunun ötesinde eğitime, kültürel gelişime ve toplumda kapsayıcılığa katkıda bulunarak ifade özgürlüğü ve bilgiye erişim gibi temel hakları korur. Bu yasa tasarısı ile medyamızın ve gazetecilerimizin çeşitliliğini ve özgürlüğünü korumak ve demokrasilerimizi korumak için önemli bir yasal dönüm noktasına ulaşıyoruz.”
AP Başkanı Roberta Metsola da, Daphne Caruana Galizia ve Jan Kuciak suikastlarının ardından gazetecileri korumak için harekete geçtiklerini söyledi.
Metdola sosyal medya platformu X hesabından yaptığı açıklamada, “Ancak pek çok gazeteci hala tehdit altında. Bugünkü Medya Özgürlüğü Yasası oylamasıyla Avrupa Parlamentosu medya bağımsızlığının güçlendirilmesi ve gazetecilerin korunması için yeni bir adım atıyor” dedi.
Yasa ne zaman yürürlüğe girecek?
AP tarafından kabul edilen Avrupa Medya Özgürlüğü Yasası, Avrupa komisyonu ile yeniden müzakere edilecek.
Komisyon’un, AP’deki değişiklik önergeleri ışığında nihai şeklini vererek onaylamasının ardından, yasa yürürlüğe girecek.
